Приказна за Баба од напуштено село: Сонувам да ги гушкам синовите и внуците

Патот до куќата на седумдесет и петгодишна жена од напуштено село под падините на планината Гољак на границата меѓу општините Лебане и Медвеѓа е вистинскиот за авантуристите бидејќи искачувањето е големо, а земјата е вовлечена во места, па дното на малиот и низок автомобил се тресе од тапи удари. Возиме повеќе од 40 минути и не сретнуваме луѓе по пат.

„Среќа што не врнеше одамна, инаку немаше да излезеш“, вели жената додека полека станува од малото столче покриено со крпа.

Есента веќе беше напредната, но планинското сонце беше жешко. „Ги гаснав редиците за да се проветрат пред зимата, па се сончам додека ве чекам. Имам ревматизам и никогаш не можам да се наситам од сонцето“, вели додека ја држиме во раце додека и ги исправавме ревматските колена.

Таа живее сама во пространа куќа од тули, изградена одамна и во неискосен двор, во село кое пред 40 години имало 200 жители, а пред 20 години 30 жители. Покрај брачната двојка на ридот спроти улицата, таа денес е единствената жителка во селото.

Таа се согласи да разговара со нас само под услов нејзините синови и внуци да не слушнат, а тоа значи – да не се фотографира. Се согласивме. „Јас сум Мара, викај ме Мара“, вели тој.

„Па јас живеам како кокошка во колено“, гласно се смее и на нашето прашање одговара со локална шега.

Мара долго зборува за историјата на некогаш живото планинско село, каде најмногу се одгледувало „ракија“ и се чувале 10 крави и бикови и околу стотина овци. Но, тоа беше во период кога таа се омажи и одгледа три деца, па подоцна домот се испразни едно по едно.

Нејзе и домот на нејзиниот сопруг и целото семејство ги снајде трагедија во првите години од бракот бидејќи нивната ќерка, последното, четврто дете, почина по сложена операција.

„После три сина ја добивме посакуваната ќерка. Никогаш не се опоравивме од нејзината ненадејна смрт. Мојот сопруг рано се разболе од висок шеќер и притисок, па две години пред смртта остана без нога до коленото“, се сеќава Мара, која по две години жалост ја заменила црната марама со кафена.

За неа долу на дното на ридот ни кажаа дека е „полна со дух и желна за разговор“ и дека нема да не пушти да одиме до вечерта. И тие беа во право. Сакаше да зборува за се освен за себе: „Сакам да се смеам кога ме посетуваат луѓе од општината и Црвениот крст, но ако почнам да зборувам за себе и за децата, ќе плачам“, предупредува таа.

Таа не плачеше. Сузу беше пуштен само на портата искована од тенки штици. Ни мавташе додека можеше да не следи со очите.

И вака ја запишавме нејзината приказна.Тројца сина, родени со разлика од две години, не сакаа да се занимаваат со земјоделство, туку учеа занаети и еден по друг заминаа во градот, во Крагуевац. Работеле во приватни работилници и по неколку години сите тројца отвориле свои автомеханичарски салони, а најстариот си го проширил бизнисот и отворил месарница. Се омажиле за девојки од нивниот крај, му помагале на својот татко да изгради куќа која никогаш не била малтерисана однадвор, а сите свадби се правеле во неа и во пространиот двор. Но, внуците и внуките се родиле далеку од нив.

„Тогаш јас и мојот сопруг сè уште бевме млади. Кога имате 47 до 50 години, сè уште можете да се справите со физичкиот товар. Ни беше мило што успеаја. Сепак, нивните пристигнувања станаа многу поретки. И кога никој од нив и нивните семејства не ја отвори портата цели шест месеци, сфатив дека децата полетаа и дека јас и мојот сопруг ќе завршиме сами“.

Во нашиот крај доаѓаат снаи со родителите со децата, но не ме посетуваат

Поминаа уште неколку години, па таткото успеа да ги собере сите тројца, без снаа меѓу внуците, на домашна веселба.

„И тогаш се беше пусто, па немаше кој да дојде кај вас на Свети Никола. Бевме само петмина“,

Таму заедно со славеничката торта се разговараше кој ќе ги чува родителите. Двајцата постари сина се согласија дека традицијата мора да се почитува и дека тоа е должност на најмладите.

По договорот, наздравивме, но не се договоривме за деталите, што беше голема грешка“.

Десет дена подоцна, Мара и нејзиниот сопруг останале запрепастени кога го виделе својот најмлад син на вратата од куќата. Дошол да ги изведе на суд за да му го префрли имотот. „Значи, се договоривме со браќата на враќање. Јас те штитам,имот за мене“, го раскажува разговорот Мара.

Договорот го напишал адвокат, па бил заверен на суд. Штом завршила работата, синот ги вратил дома и си заминал. Тогаш не знаеле дека таму во Крагуевац дошло до жестока расправија меѓу браќата, односно дека постарите дознале за договорот во кој ни педа од имотот на нивниот татко не е за нив.

„Не поминаа ни три месеци и веќе се појавија купувачи на нашиот имот, пред се шуми бидејќи од 15 имаме 11 хектари под шума. Соседот кој подоцна се исели имаше мобилен телефон, па му се јавивме на синот да го прашаме за што се работи, а тој рече да не се грижи и дека тоа е шега. Но, по три години дознавме дека тој веќе продал 6 хектари шума која есента беше исечена и однесена до Лесковац. Подоцна ја водеше кафаната како што сакаше, немавме сили да ја контролираме, ниту да го смениме договорот“.

За сето тоа време, наследникот ниту еднаш не ги посетил родителите, иако знаел дека и соседот со мобилниот телефон се иселил. А постарите никогаш не се вратија во куќата каде што се родени и пораснаа.

„Најстариот син ми кажа дека договорот бил најмладиот да наследи се по нашата смрт, а не за време на нашиот живот. Тој напиша и пцуеше и татко му и мене во писмото. Плачев со години. Неодамна го запалив тоа писмо“.

Мара и нејзиниот веќе болен сопруг одлучија пролетва да заминат во Крагуевац да разговараат со синовите и да и однесат пелени на новородената внука.

Да останеше жива нашата ќерка, можеби нашата судбина ќе беше подобра

„Прво застанавме кај најстариот и кај средниот. Изградија куќи во еден двор, убави се. На вториот син му се роди трето дете, девојче. О, колку лошо не примија. Жените им се збогатија, заборавија од каде се, па исто зборуваат Шумадија, внуци и внуки, а нашите синови мешаат малку Нашка, малку Крагуевац“.

Не им служеа ништо друго освен кафе. Иако мајката рекла дека татко им е болен и дека веќе почнал да си вбризгува висок шеќер во крвта, на синовите не им било грижа. „Е, што да правиме овде, му дадовте се, должен е да ве лекува“, рекоа.

Иапк, најстариот внук се смилувал и ги возел со џип до куќата на вујко му, која била поубава и поголема од куќите на неговите постари браќа. Мара тврди дека куќата ја изградил од продадената шума на татко му.

„Најдовме само снаа со пудлица во рацете. Таа се насмевна како да е среќна, но јас сум жена, па прочитав дека зад лажната насмевка се крие желбата што побрзо да си заминеме“.

Останаа една недела. Синот го однел татко му на лекар, ги платил прегледите и таткото добил нова терапија, која подоцна лекарите во Здравствениот дом Лесковац ја смениле.

Ни кажа дека сè уште оди дома, дека сепак можеме сами и да не се грижиме дека ќе дојде по нас кога ќе треба. И тој дојде две години пред да умре мојот сопруг. Тие две години лошо ќе ги паметам до крајот на животот“.

Наследникот ги одвел родителите во својот дом во големиот град кога таткото добил гангрена на едната нога. Тие ја заклучија својата куќа во селото пред да ја заколат последната свиња и да ја продадат единствената крава, а живината да им ја дадат на соседите на другиот рид. Се надеваа на подобар живот.

„Понекогаш сонувам да ги гушкам моите синови и внуци, копнеам по нив“

„Првиот месец го поминав носејќи го татко ми на лекар. Немаше спас за него. Доцна стапивме во контакт. Ногата беше исечена до коленото. Пеколот се ослободува кога се враќа од болница сè уште болен. Беше зима и ми се слоши од некаков вирус, па и јас паднав во кревет, бев лежена скоро еден месец. Мојот сопруг плаче во едниот кревет, јас во другиот. Синот рано излегува од дома, децата одат на училиште, па остануваме кај снаата. Но, таа не сакаше да не погледне, да ни даде чаша вода. Еден ден отидов до мијалникот да истурам чаша вода, за да можеме со сопругот да си ги земеме лековите, додека таа и нејзините соседи пиеја кафе и јадеа свежо приготвени колачи“.

„Вечеравме само кога син ми ќе дојде дома од работа“

Еднаш му се пожалила на синот но тој не и поверувал. Нејзиниот сопруг не се жалел никому. Би рекол: „Јас сум виновен за се“, а шест месеци пред смртта веќе ништо не ни забележувал бидејќи изгубил контакт со реалноста поради високиот шеќер.

Најтажното, продолжува приказната, е што двете внуци не сакале ниту да ја свртат главата кон нив. „Како да бевме странци. Еднаш слушнав како помалиот и кажува на мајка му дека смрдиме. И не смрдевме. Еве, види, иако сум стара, куќата ми е чиста“, ни покажува осамената домаќинка.

„Бевме поосамени во полната куќа на мојот син отколку овде во селото“

Една недела пред да умре нејзиниот сопруг, синот ги вратил родителите во селото.

„Среќата е во несреќата што не се врати веднаш, па организираше погреб каде не дојдоа неговите постари синови, сопругата и децата. Додуша, по погребот ме праша дали сакам да се вратам со него во Крагуевац. Му реков: Ниту мртов синко. Ми исецка дрва, ги врати кокошките што останаа од дворот на соседот, ми остави 20.000 и си замина. Повторно дојде за 40 дена, на шестмесечниот споменик и на годишнината од неговата смрт, и оттогаш уште еднаш, пред два месеци, да ми исече дрва и да остави малку пари за да ја преживеам зимата“.

На мајка си и купил мобилен телефон и и се јавува еднаш неделно. Отпрвин од тој телефон им се јавувала и на постарите синови, па бидејќи не сакале да разговараат престанала да им се јавува.

„Имам една внука, млада е, штотуку започнала со факултет. Понекогаш помислувам: женствено е, ќе се сети, ќе ми се јави, но уште не ми се јавува“

„Зад мене и мојот сопруг се три сина, 8 внуци и еден правнук, а јас сум сам, заборавен од моите најблиски. Немам кому да се пожалам, немам на кого да плачам. Овде друштво ми прават кокошки и петли, мачиња и кучиња, а јас сум опкружен со волци, лисици и диви свињи. Така е. Се заколнав дека нема да заминам од овде. На соседите од другата страна им реков дека секое утро ќе го палам шпоретот и во лето и во зима, па кога едно утро нема да видат чад да знаат дека повеќе не сум жива“, седумдесет и петгодишната Мара. од селото на границата меѓу Медвеѓа и Лебан тука ја завршува својата приказна.

Многу почесто од неговите синови, Мара го посетуваат активисти на Црвениот крст и Националната кујна и одвреме-навреме некој од локалната власт. И носат лекови и храна, а во текот на зимата редовно се јавуваат на телефон.

(Jugmedia.rs)